Broń drzewcowa

Broń drzewcowa jest jedną z typów broni białej - obok broni siecznej i obuchowej. Używana zarówno przez piechotę jak i kawalerię od czasów starożytnych do niemal nam współczesnych. Jej główną cechą charakterystyczną jest osadzenie żeleźca na drzewcu długości dorosłego człowieka lub większym.

Zachowując ten podział często ten sam typ broni może należeć do broni drzewcowej jak i obuchowej - właśnie w zależności od długości rękojeści. Jest to jednak podział funkcjonalnie poprawny - walka korbaczem o długości drzewca przekraczającej 2 metry z pewnością różni się od walki kiścieniem o długości rękojeści około 50 cm - choć obie te bronie są spokrewnione (są odmianami cepa bojowego), a ich nazw często używa się zamiennie.

Na końcu drzewca broni drzewcowej osadzone jest żeleźce, przeznaczone zazwyczaj do kłucia, czasem również cięcia.

Do broni drzewcowej zalicza się zarówno służące do walki wręcz (włócznie, rohatyny, lance), jak i miotane (oszczepy, dziryty) oraz służące do kłucia (piki, szydła czy kopie) - no i oczywiście uniwersalna w tych trzech rolach, dobrze wszystkim znana kosa bojowa.

Budowa broni drzewcowej

Rysunek poniżej przedstawia ogólną budowę broni drzewcowej. Kolejno:

1. grot
2. drzewce
3. temblak
4. uchwyt
5. strzemiączko
6. tylec
7. tarczka (kopia)
8. przewężony uchwyt (kopia)

Część z opisanych elementów jest charakterystyczna tylko dla broni drzewcowej używanej wyłącznie przez konnicę (tarczka, strzemiączko - występujące np. w kopii).

Rysunek poniżej opisuje części składowe żeleźców różnych typów. Trzy pierwsze to groty broni kłującej, dwa kolejne stanowią połączenie różnych elementów broni białych - zarówno kłujących jak i siecznych. Te części to:

1. liść
2. żeberko
3. tuleja
4. skrzydełko
5. grot
6. poprzeczka
7. wąs
8. topór
9. hak
10. chwast
11. drzewce
12. kolec

Groty przedstawione na rysunku powyżej posiadają różną, zależną od zastosowania konstrukcję. Pierwszy jest typowym prostym grotem kłującym w formie liścia, drugi oraz trzeci posiadają już części nie pozwalające na zbyt głęboką penetrację po zadanym ciosie, chroniąc tym samym przed wyrwaniem broni. Trzeci z grotów dodatkowo zaopatrzony jest w wąs wzmacniający jego osadzenie na drzewcu. Czwarty rysunek przedstawia halabardę - słynną broń piechoty szwajcarskiej, będącą połączeniem broni obuchowej (topór) z kłująco - sieczną (szeroki grot) - choć najczęściej halabardy bojowe miały grot kłujący. Piąty rysunek przedstawia gizarmę - to zachodnioeuropejska broń, wywodząca się prawdopodobnie od francuskiego narzędzia do trzebienia krzaków - za jej polski odpowiednik można uznać rohatynę.

Kolejny rysunek przedstawia odmiany plebejskiej (i chłopskiej) broni drzewcowej - są to kolejno kosa bojowa z wyszczególnionymi metalowymi okuciami (1) wzmacniającymi mocowanie, sierp bojowy, widły bojowe z ostrymi zębami (2) odstającymi od poprzecznej do drzewca sztabki jak w młocie lucereńskim, morgenstern - czyli "po swojsku" - gwiazda zaranna - forma maczugi, jej nazwa często przypisywana jest również odmianie kiścienia. Za morgensternem przedstawiono korbacz.

Ostatni rysunek przedstawia cep bojowy. Jego części to: (3) wzmocniony ostrymi okuciami bijak, (4) metalowe ogniwa zwane cepigami, (5) cepisko, wykonane najczęściej z dębu, zwane również dzierżakiem.

Na rysunku poniżej jako pierwsza pokazana została partyzana, która w okresie swej największej świetności na zachodzie Europy wyparła halabardę, następnie jest glewia - używana już w XII wieku we Włoszech, rozpowszechniona w Europie w XIV wieku - grot o formie jednosiecznego noża, później uzupełniony o kłujące pionowe kolce widoczne na rysunku. Drzewce glewii miało długość od 2 do 2,5 metra. Od XVI wieku glewia stała się bronią paradną (zresztą to samo spotkało w końcowym okresie ich rozwoju halabardę oraz partyzanę). Broń podobna do glewii wykształciła się w Japonii - była to naginata. Ostatni pokazany jest berdysz - broń szczególnie znana wojskom polskim z walk z Moskwą, aczkolwiek w Europie używana już od XIV wieku. Jest to broń w postaci olbrzymiego topora bojowego na stylisku o długości przekraczającej 150 cm, a więc kolejna broń na pograniczu dwóch klas - broni drzewcowych i obuchowych.